Nur Kaplan
ANKARA – İran’da, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ‘kıyafet kurallarına uymadığı’ gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınması ve akabinde kuşkulu biçimde ölmesi günlerdir protesto ediliyor. İran’da bayanların öncülüğünde başlayan hareketler, kitlesel bir harekete dönüşerek binlerce insanın sokağa çıkmasına yol açtı. İranlı bayanlara dayanak olmak için dünyaya yayılan hareketlere, Türkiye’deki bayan örgütlerinden de dayanak geldi.
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim ve Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli ile İran’da yaşanan bayan hareketini ve Türkiye’ye yansımasını konuştuk.
Adalet Kaya ‘KADINLAR BAŞÖRTÜSÜNÜ İSTEMEDİKLERİNİ İLAN EDİYORLAR’
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi’nin akabinde ülkede güçlü bir bayan hareketinin doğduğunu, yıllar içerisinde ‘Beyaz Çarşamba’ üzere çeşitli hareketlere tanıklık edilse de bugünkü yaşananların ‘devrimsel’ bir nitelik kazandığını tabir etti. “Mahsa’nın Kürt olması, aksiyonların Kürt kentlerinde başlaması, Kürt bayan hareketinin 30 yıllık geleneğinin ve tecrübesinin yarattığı bir tesir de görünür oldu” diyen Kaya, şöyle devam etti:
“Kadınlar, başörtüsünü ve İslam şeriat rejimini istemediklerini ilan ediyorlar. Rejimin askerleri pervasızca ateş açmasına karşın süren direniş ve cüret bize ilham veriyor. İran’da şeriat maddeleri bayanların zulüm içinde yaşamasına, ömürlerine ket vurulmasına neden oldu. İdam edilen bayanlar var. Bayanlar bugün bu direnişi, her türlü cezayı göze alarak yapıyorlar. Hayranlıkla izliyorum.”
‘İNANILMAZ BİR YÜREK VE ÖNCÜLÜK HALİ’
Mahsa Amini’nin vefatından akabinde İranlı bayanlar saç kesme aksiyonu başlattı. İran’da başlayan bu protesto dünyaya yayılırken, Türkiye’deki bayanlar da aksiyona takviye verdi. Orta Doğu’da ‘saç telinin dahi bayanlar için değer taşıdığını’ söyleyen Kaya, “Saç kesme aksiyonu çok diğer ve yaşamsal manalar taşır. Bu uğurda çok bedelli bir şey veriliyor. Bu aksiyonları hafifsememek gerekir. Başörtüsünü yakmak, başını açarak bir şey söylemek orada çok büyük hata… Münasebetiyle bu inanılmaz bir cüret ve öncülük hali” dedi.
‘DESTEK DAVETLERİ BÜYÜTÜLMELİ’
İran’da yaşananların bir dönüm noktası olduğunu, rejimin askerleri direnişi bastırmak için sert müdahale etse de hareketin daha güçlü bir biçimde yükselebileceğini söyleyen Kaya, dayanak davetlerinin büyütülmesi gerektiğini, ‘diktatörlük karşısında’ birlikte hareket etmenin elzem olduğunu tabir etti. Kaya, şunları kaydetti:
“Türkiye’de de din sorununun bir iktidar aracına dönüştüğünü, bayanların hayatını daraltan yerde durduğunu görüyoruz. Hayatlarımıza dönük bir ekip yasalar ve İstanbul Kontratı üzere kazanımlarımıza hücumlar var. Bütün bunları okuduğumuzda Türkiye’de de ‘demokrasi’ makyajı altında tıpkı anlayışın devam ettiğini görüyoruz. Cinayet işleyen erkekler gerçek manada cezalandırılmıyor, cezasızlıkla ödüllendiriliyor. Dünyanın her yerinde şiddete açık hale gelen bayanların birlikte hareket edebilmesi en büyük gücümüz ve öz savunmamız.”
Fidan Ataselim ‘YAŞANANLAR DÜNYA FEMİNİST HAREKETİNE DİRENÇ KATACAK’
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim, İran’da yaşananların bir anda ortaya çıkmadığını, ülkede bayan hareketinin yıllarca Molla rejimine karşı gayret ettiğini, Amini’nin vefatının ise ‘bardağı taşıran son damla’ olduğunu tabir etti. İran’daki direnişin kolay bastırılamayacağını söyleyen Ataselim, “Direniş, dini kuralların dayatıldığı Molla rejiminin sürekliliğinin olamayacağının göstergesi” diyerek, şöyle devam etti:
“İran’da yaşananlar dünya feminist hareketine direnç katacak. Bizler de bu tıp durumlarda enternasyonal çabayı yükseltmenin yol ve yollarının üstüne daha fazla düşündüğümüz, tartıştığımız, bu alakaları geliştirdiğimiz bir devirdeyiz. Bu direnişin bizi daha da güçlendireceği kesin.”
‘DAHA GÜÇLÜ VE DAHA GÜR GELECEĞİZ’
İranlı bayanlara dayanak olmak için Türkiye’deki çok sayıda bayan üzere saç kesme aksiyonuna katılan Ataselim, “Elbette İran’daki bayanlarla dayanışmak, enternasyonal dayanışmayı ortaya koyabilmek için elimizden geleni yapacağız. Onların benimsediği aksiyona katılıp ben de saçımı kestim. Bu yalnızca, baskı karşısında fedakârlıkta bulunmak üzere görülmemeli. Daha güçlü ve daha gür geleceğiz, bunun hazırlığıdır diye de okunabilir” tabirlerini kullandı.
‘İRAN’DA YAŞANANLAR YÜREK VERİP, KARAMSARLIĞI DAĞITTI’
İran’daki baskıcı rejimin Türkiye’de de farklı biçimde yaşandığını, geçtiğimiz günlerde İstanbul’da LGBTİQ+ zıddı hareketin buna bir örnek olduğunu söyleyen Ataselim, şenlik ve konserlerin yasaklanması ve aşikâr bir hayat biçiminin dayatılması karşısında ‘laiklik unsurunun değerinin bir defa daha anlaşıldığını’ tabir etti. Ataselim, şunları kaydetti:
“Yürütülen bu uğraş bayanların, LGBTİQ+’ların özgür hayat gayreti, laiklik gayretidir. Çağdaş haklarımıza sahip çıkma, kavuşma gayretidir. Özgürlüklerimizden vazgeçmemek üzere, daha kacını kazanmak üzere, bu ataklarla çaba içinde olacağız. İran’da yaşananların yürek veren, karamsarlığı dağıtan bir tarafı oldu. Tıpkı LGBTİQ+ zıddı o yürüyüş esnasında gökkuşağının doğuşu üzereydi.”
Rümeysa Çamdereli ‘ÇOK GÜÇLÜ VE BAHADIR GAYRET VAR’
Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli, İran’daki bayan uğraşının dünyada kıymetli sembolik bir karşılığının olduğunu, var olan muhafazakârlaşma ve bayan tersi telaffuzların en ağır biçimlerinden birinin İranlı bayanların yaşadığını söyledi. Buna karşı hareketin epeyce güçlü olduğunu tabir eden Çamdereli, şöyle devam etti:
“Yaşanan çabanın dönüm noktası potansiyelinin olduğunu düşünüyorum. Çok güçlü ve yavuz bir uğraş var karşımızda. Baskı ortamlarında uğraş veren tüm bayan örgütleri için de çıkış noktası olabilecek bir uğraş izliyoruz. Kazanımla sonuçlanırsa hem dünyada hem de Türkiye’de yitirdiğimiz umudumuz yine yeşerecek. Böylesi bir çabanın mümkün olduğunu gördük, direniş harekete geçmek için motivasyon kaynağı haline geldi. Bana da bunu kendi ülkemde yapabileceğime dair umut aşıladı.”
‘DİN AYKIRILIĞI DEĞİL, ZULME VE BASKIYA KARŞI BİR HAREKET’
İran’da yaşananların kimi kümeler tarafından din ya da başörtüsü aksiliği üzere lanse edildiğini, bu tavır ile var olan uğraşın altının boşaltılmaya çalışıldığını söz eden Çamdereli, şöyle konuştu:
“Saç kesme hareketlerinde, var olan bir harekete eklemlenmek ve bunu yaygınlaştırmak çok pahalı. Ben başörtülü bir bayanım, kamusal alanda saçlarımı göstermeyi tercih etmiyorum, bu hareketin bir modülü olamadım ancak bu aksiyon biçiminin çok pahalı, manalı ve yaygınlaşması gerektiğini, sembolik bir tarafının olduğunu düşünüyorum. Bu takviye hareketleri din aksiliği değil, orada olan zulme ve baskıya karşı bir hareket. Bayanlar, ne giyip giymeyeceklerinin, başlarını örtüp örtmeyeceklerinin erkeklerin kararına bağlı olmadığını söylüyorlar.”