Yılın bu vakitleri cemreler havaya, suya ve toprağa düşmüş olur fakat baharın geldiğini ekrana düşen son bir cemreyle anlarız! Onur Saylak-Hakan Günday ikilisi Netflix platformunda uzunluk gösterir ve yeni işleri yayınlanır. Geçtiğimiz sene “Uysallar”la dikkat çeken ikili bu sefer “Boğa Boğa” sinemasıyla geldi. Yanı sıra artık neredeyse her ay bir platform veyahut televizyon işinde uzunluk gösteren Kıvanç Tatlıtuğ da sinemanın başrolü. O her mevsimin aranan jönü olarak yılın tüm iklim olaylarına dağılıyor! Tatlıtuğ’a Funda Eryiğit’in eşlik ettiği “Boğa Boğa” ise hakkındaki davadan hür kalıp Assos’a yerleşen bir iş beşerinin başından geçenleri mevzu alıyor.
İSTANBUL’DAN ASSOS’A ‘MEN DAKKA DUKKA’!
Filmin kıssasını kısaca aktaralım. Yalın (Kıvanç Tatlıtuğ) karıştığı dolandırıcılık davasından ortaklarını ihbar ederek kurtulmuş, kısa periyodik tutukluluğun akabinde özgür kalmıştır. Eşi Beyza (Funda Eryiğit) ile yaşananları unutmak, İstanbul’dan uzaklaşmak için soluğu Assos’ta (Behramkale) alır. Babası Yetenekli Bey’in tanınıp sevildiği, bir vakitler kendisinin de yaşadığı kasabada yeni bir sayfa açacaktır. Nedir ki bu dingin yerleşim yerinde işler umduğu üzere gitmez. Daha birinci günden düşmanca bakışlara maruz kalan Yalın kendisine inanarak yatırım yapan birçok ailenin ocağına incir ağacı dikmiştir. Varını ağırı yitiren beşerler bir bir intihara kalkışırken; kendini yakanlar, asanlar varken herkes tıpkı yansıyı vermez, sıkıntısını kendine yöneltmez. Çünkü Yalın’ı öldürmek isteyenler de eksik değildir. Bir iki taarruz derken Yalın kendisini içinden çıkılmaz bir halde bulacaktır. Hatalı geldiği Assos’ta her geçen gün daha da hatanın içine çekilecektir.
KUZEY EGE’DE GÖÇ TRAFİĞİ, UMUDA SEYAHATLER VE ORGANİK ÖMÜR SEVDALILARI
Onur Saylak-Hakan Günday işbirliği, “Şahsiyet” ve “Uysallar” üzere İstanbul ekseninde geçen anlatıların yanı sıra Ege-Akdeniz taşrasını toplumsal sıkıntılar üzerinden irdeleyen hikayelere de ağırlaşmakta. 2017 üretimi “Daha”da insan kaçakçılığını işleyen ikili yeni sinemalarında dingin doğayı hırstan gözü dönmüş beşerle bir defa daha yan yana getiriyor. Üstelik göçmen kaçakçısı Gaza karakterine yer vererek “Daha”ya da göz kırpılıyor. “Taşrada suç”, malum pek sevilen bir tema… Gerek tabiatın kuşatıcı atmosferi ile suç-ceza münasebetini vurgulaması gerek kültürel açmazlar ile çatışmanın canlı tutulması taşrada geçen toplumsal içerikli polisiyelere ilgisi artırıyor. Geçtiğimiz haftalarda Orta Anadolu’da, bilinmeyen bir kentte geçen “Bozkır” dizisi ikinci dönem finalini yaptı. “Boğa Boğa”nın geçtiği yer Assos ise Çanakkale’nin beğenilen görüntülerini öne çıkarmakta. Saylak ile Günday’ın yerleşim tercihi “kenti geride bırakmak” fikriyle de örtüşüyor. Çünkü oldukça vakittir bir “İstanbul’dan kaçış” efsanesi lisandan lisana yayıldı. Bilhassa pandemi sonrası altyapısının yetersiz olduğu, doğal hudutlarını aştığı anlaşılan kent, orta-üst sınıflar için farklı imkan ve imtiyazlar sunsa dahi yıldırabiliyor. Bu sınıfların mensupları da “konforu reddederek” imkan yarattıkları ölçüde Kuzey Ege’ye tahminen daha aşağılara göçüyorlar. Sinemanın geçtiği Çanakkale ise organik ömür göçerleri bakımından tanınmış bir kent… Bu iç göç yıllardır süregelen mülteci problemini da tamamlar nitelikte… Can sıkıntısı ve umutla mevti göze alanların hareketliliği dinginlik ve ömür kalitesi arayan bir iç hareketlilikle çakışıyor. Hasebiyle Çanakkale Assos, Saylak-Günday ikilisinin üslubuyla örtüşüyor ve âlâ bir fon meydana getiriyor diyebiliriz. “Büyük şehir-organik yaşam” çizgisinde farklı bir ayrıntıya, cürmün çıkış noktasının İstanbul oluşuna değinmeliyiz. Yani Yalın cürümlerini, günahlarını kabaca kirli geçmişini peşine takıp getiriyor. Küçük kentte arınmak istese de gayesine eremiyor zira büyük kentlerde kurulan iktidar ilgisi geçerliliğini ve haliyle suça teşviğini sürdürüyor. Destekler değişmeden yerin değişmesi bir mana tabir etmiyor.
AKSAK KAHRAMAN, CİNNETE ADIM ADIM…
Genel çizgisine kısaca değindikten sonra sinemanın anlatısına eğilmek niyetindeyim. Evvela şunu söylemeli: “Boğa Boğa” epey özensiz işlenmiş. Bu durumda ise büyük ölçüde yeni sinema lisanının tutarsızlığı, kararsızlığı rol oynamakta. Çevrimiçi platformlara çekilen sinemalarda bir dizi havası seziliyor. Üstelik havasını soluduğumuz bu diziler de alıştığımız dizi mantığından epey farklı. Biz bir Netflix sineması izlediğimizde Netflix dizisi izliyor üzere oluyoruz zira platform temel gücünü dizilerden alıyor, anlatılarını da kendi dizi matematiğine nazaran kuruyor. 45-50 dakikalık dramalarla iş görülüyor Netflix’te. Bu türlü alışılmış! “Boğa Boğa” da dizi olsa bir ihtimal muvaffakiyet sağlayabilir, daha tok bir anlatı sunabilirmiş. Lakin ortada kalmış. Hikayenin orta yerinden dalındığı (ki bu, altından kalkılırsa pekala fonksiyonel bir yöntem) için birden fazla detaya girilmemiş, kolaya kaçılıp “taşra sıkıştırması”na yönelinmiş. Esasen sinemaya baktığımızda Yalın’ın hikayesinden çok geldiği kasaba sakinlerinin agresif tutumunu ve atak teşebbüslerini, taşranın boğuculuğunu izliyoruz. Saylak burayı bir doğal hapishaneye çevirmektense toplumsal alakalar vasıtasıyla bir kuşatma yeğlemiş. Sinemada tüm yollar çıkmaz, Yalın’ın İstanbul’dan getirdiği veyahut kasabada kurduğu tüm ilgiler sakat… Kimse uygun gözle bakmıyor bu kardeşimize! Dost görünenler de maddi manevi bir şeyler umuyor dolandırıcı iş insanından. Tahminen kendisini de dolandırmasını umuyor; umut vermesini, yol göstermesini istek ediyor tahminen birlikte dolandırmaya, voliyi vurmaya talip oluyorlar. Bu iki uç dışında bir yaklaşımdan kelam edemiyoruz. Ya dost görünüyor ya boğmaya çalışıyorlar. Münasebetlerin bu kadar kısır olduğu, derinlere inilmediği bir anlatıda taşraya sığınılması anlaşılır. Saylak’ın elinde öbür bir argüman bulunmuyor. Taşra sıkıştıracak ki ortasından dalınan anlatı bir yere varacak.
Bu seyahatte Yalın’ın dönüşümü de sırıtıyor. Zorla seri katil oluyor adam! Cinnete sürükleniyor. Lakin bir şeyi fark ediyoruz: Yalın’ın hiçbir pahası, prensibi hatta gücü yok. Beyza’nın korkuluk yakıştırması haklı çıkıyor. Birinci fırsatta ortaklarını harcayan, geleceğini garanti altına alacak kadar para zulalayan… Yalın mahpusa girmektense hatta bırakın mahpusa girmeyi biraz olsun değişmektense bütün dünyayı yakacak tıynette bir adam. Asıl ürpertici olan da bunu karşı tarafa hissettirmesi… O denli renksiz ki -son cinayeti hariç- cinayetleri dahi yasal müdafaayla işliyor! “Kötü adam” olamayacak kadar bulanık bir karaktere sahip. Sinemaya şöyle bir baktığımızda olay örgüsü ve karakterlerin işlenişi bakımından bir sürükleniş/zorlanış hikayesi olduğunu lakin kendini açmakta yetersiz kaldığını görüyoruz. Baş kahraman Yalın’ın çekingenliği sinemanın anlatım tercihine de yansımış ve bir çekimserliğe yol açmış.
SEMBOL VE YER KULLANIMI: GÖRÜNTÜDE SIKIŞMAK
Onur Saylak sembol kullanmayı seviyor. “Uysallar” sembollere dayanan bir anlatıydı. Burada bir yanılgıdan kelam açabiliriz. Direktör politik atmosferin sembollerle kurulacağına inanıyor veya sembollerin kolaylaştırıcı tesirine fazla kapılıyor. “Uysallar”da steril aile babasının gençlik hevesi olan punkçılığa dönüp part time asiliğe meyletmesi başlı başına köşeli bir üsluba işaretti. Saylak adeta girdiği siyaset yolunda kaybolmamak için etrafa ekmek kırıntısı serpiyordu! Semboller “Boğa Boğa” sinemasına de hakim… Toprağa dikilen kaktüs, üzerinde “Yalın Bey” yazan fıçı, fıçıya daha sonra yılan ölüsü konarak yazının “Yılan” olarak değiştirilmesi (yazı sinemanın sonundaki barışla birlikte aslına/Yalın’a dönüyor), Aristo büstüyle işlenen cinayet ve felsefecinin Assos’la bağlantısı. Yol kenarında rastladığı kurban satıcısının yaptığı işi bildirdiği boynuna astığı mukavva tabela… “Kurban” yazan tabela av-avcı tartışması ekseninde okunduğunda Yalın’a avcının/satıcının da av/satılan olabileceğini hatırlatıyor. Yeniden Assos’un tarihine dair yapılan sunumda kenti geçmişte bir bankerin yönettiği bilgisi… Tüm bunlar sembolik bir ilgi kurulmasını öngörüyor. Yalın’ın bir sesli roman uygulamasından dinlediği Jack London yapıtı ‘Yanan Gün’ birincinin Beyza tarafından ete kemiğe bürünüyor ve basılı haliyle Yalın’a ikram ediliyor. Sinemanın finaline gerçek ise şömineye atılıyor. Saylak kullandığı sembolleri o kadar içselleştiriyor ki onları dönüştürmekten, bir serüvene katmaktan da geri durmuyor. Etraflıca düşünüldüğünde daha birçok sembol yorumlanabilir. Ancak bu sembollerin çoklukla hikayeye adapte edilemediğini, çiğ kaldığını gözlemliyoruz. Örneğin kasabanın gözü kara, gizemli zengini Daim (Gürgen Öz) elinde şarap kadehi, aristokrat tutumuyla kent tarihine dair nutuk atarken his eksik kalıyor ve sahneye geçmiyor mesela.
Saylak “Şahsiyet” dizisinden yeni planlar, kompozisyonlar arıyor. “Boğa Boğa”da bu tavrı durulmuş, daha doğrusu direktör kendini/açılarını bulmaya başlamış. Seyirciyi yormuyor, görüntüyü yeterli yönetiyor, boğuşma sahnelerinin altından kalkıyor. Assos tabiatı prestijiyle hoş kareler vermiş. Kentin bir rengi olsa herhalde sarı olurdu. Sinemada sarı renk yağmur vesilesiyle vurgulanırken ortadaki kar serpintisi tabloyu tamamlamış. Gün batımı gerçekleşen ve antik kenti yer tutan senfonik dinleti sinemanın genel dokusuyla pek uyuşmasa da zayıf bir sahne sayılmaz.
OYUNCULUKLAR, BIYIKLI TATLITUĞ…
Oyunculuklara değinmeden yazıyı noktalamayalım. Bu başlıkta temel mevzumuz elbette Kıvanç Tatlıtuğ! Bebek yüzlü oyuncudan neler çıkarmak istediler neler! Ona ne elbiseler dikildi ne roller kesildi! Bir garip Behlül olarak çıktığı seyahatte psikopat 8 rolü (Ezel dizisinde konuk oyuncu) de oynadı aldatılan, dönüştükçe dönüşen Kuzey (Kuzey Güney dizisinde) rolü de… Nihayet Netflix probleme el attı da kimi protezlere başvuruldu! “Aşıklar Bayramı” sinemasında gözlükle izledik Tatlıtuğ’u, bir avukatı canlandırdı. Bu defa hafif sarkık bıyığıyla çıktı seyircinin karşısına. Lakin ülkücü bıyığıyla karıştırılmasın veyahut devrimci bıyığıyla… Hilalden yahut parkayı tamamlayan bir ögeden fazla bir tıp oturmamışlığı hatta suça yatkınlığı anıştırıyordu bıyık. Karakteriyle tıpatıp uyumluydu bu ayrıntı zira Tatlıtuğ’un canlandırdığı Yalın canlar aldıkça o bıyık kentten taşınmış kabahatlerle kasabada işlenen yeni kabahatleri birbirine bağlıyordu güya. Oyunculuğa gelirsek bıyık Tatlıtuğ’a berbat adamlığı da getirdi. Berbat olmaya zorlanan, zorla seri katil olan Yalın, ‘yılan’lığın hakkını cinnetin kıyılarında dolaşan bir performansla veriyor. Özellikle meskeninin salonunda balta ve ekmek bıçağıyla yaptığı idmanlar korkusunu epey güçlü yansıtıyor. Burada delirmenin eşiğine gelen Yalın’ı her seferinde teskin edip döndüren bir oyunculuk kelam konusu. Buna rağmen sinema kendini gereğince açmadığı, olgunlaşmadığı için Yalın’ın makus beşere seyahati pek yansıtılamamış. Tatlıtuğ, bıyığı ve boşlukta süzülen baltasıyla kalakalmış.
Doğrusu Tatlıtuğ’un başına gelen talihsizliğin daha fenasıyla Beyza rolünde izlediğimiz Funda Eryiğit başa çıkmaya çalışıyor. Eryiğit çok plastik bir oyunculuğa zorlanmış. Konuta geldiklerinde Yalın’a kur yapan karakter oyuna giremezken bu sahne sonrası ortada bir ortadan kaybolmak dışında sinemaya önemli bir katkı koymuyor. İtirafta bulunduğu sahnede dahi tansiyonu veremiyor. Yüksek oynuyor, duygusal iniş çıkışlar aktarıyor ama sahnenin gereksinimi bu değil üzere… Eryiğit sinema boyunca (senaryo gereği) sırasını beklediği için hamlıyor ve artık oyuna girmesi beklendiğinde hazırlıksız yakalanıyor. Öteki oyuncular ortasında öne çıkan isimlerse Daim rolünde Gürgen Öz ile jandarmayı canlandıran Onur Gürçay. Öz’ün rolü karikatürize kalmış, bu amaçlandıysa gerçek isim, yok çarpıcı bir tesir yaratılmak istendiyse sıkıntılı bir tercih olduğunu söyleyebiliriz. Gürçay da kısa ama tesirli bir performans sergilemiş.
* *
“Boğa Boğa”, kahramanının ismi üzere yalın bir anlatı sayılmaz. Duru tabiat fotoğraflarına, soluk renklerdeki başarılı çalışmaya rağmen neden sonuç bağını çabucak kuruyor. İnsanlık tarihiyle koşut bir çatışmayı güç çatışmasını ve güç uğruna ödenen bedelleri ele alırken yeni bir yerden bakmıyor. Aslında finaliyle de bildik bir karamsarlığa işaret etmekte… Sinemanın özünü Yalın’ın, bakkalın çırağıyla (oğluyla) kurduğu bağlantıda aramak mümkün. Çırak kendisine bahşiş verdiği için seviyor Yalın Abi’sini. Bu abiyi büyüse ve kabahatler işleyip kasabaya dönse de seviyor. Zira beşerler, insanlarımız harçlık, bahşiş, avanta seviyor. Boğa boğa örülen anlatı insanımızın kardan hisse almak, sineğin yağını çıkarmak için çırpındığı bir hayatı aydınlatıyor.